ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σποραδικές αναφορές για τον ασύρματο και τις εφαρμογές του, υπάρχουν αρκετές στον ελληνικό τύπο μέχρι το κλείσιμο του αιώνα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα άρθρα δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Παλιγγενεσία» στις 26 Ιουνίου του 1899: «…αναγγέλλεται ότι εντός ολίγου το τηλέφωνον ως ο τηλέγραφος θα λειτουργεί άνευ σύρματος.

 Μια απλά ακίς του ηλίου διασχίζουσα το διάστημα θα χρησιμεύει ως αγωγός του ρεύματος και θα ενώνη τας μάλλον μεμακρυσμένας αποστάσεις. Ο εφευρέτης του άνευ σύρματος τηλεφώνου είναι Αμερικανός, τις Χάγιες, καλούμενος όστις έκαμε επιτυχή πειράματα εις την Νέαν Γόρκην. Αναφέρονται επίσης λίαν ενδιαφέρουσαι λεπτομέρειαι της λειτουργίας του νέου τούτου μηχανήματος, το οποίον ονομάσθη ραδιόφωνον. Είναι βέβαιον ότι η νέα αυτή εφεύρεσις θα τεθεί τάχιστα εις γενικήν κρήσιν και εφαρμογήν». Η κοινή γνώμη θ’ αρχίσει να ενημερώνεται κάπως συγκεκριμένα και με επιστημονικές εξηγήσεις από πολύ νωρίς. Δημοσίευμα από την «Εστία» της 26ης Ιανουαρίου του 1900. «Θα είναι θαυμασία όντως η σημερινή διάλεξις εις τον “Παρνασσόν” του διαπρεπούς καθηγητή κ. Τιμ. Αργυρόπουλου, η ωραιοτέρα δε όλων όσας μέχρι τούδε έκαμε. Το εννοείτε άλλως τε από το θέμα του. Θα ομιλήση περί των μεγαλυτέρων ανακαλύψεων τας οποίας εκληροδότησεν εις την ανθρωπότητα ο μακαρίτης δέκατος ένατος αιών (…). Και όλα αυτά σημειώσατε ότι είναι κολοσσιαίον εγχείρημα να ζητήσει να συνοψίσει όλας σχεδόν τας θεμελιώδεις αρχάς του ηλεκτρισμού, δια να φθάση εις την κορυφαίαν των ανακαλύψεων, εις τον άνευ σύρματος τηλέγραφον. Θα ιδήτε λοιπόν την συσκευήν του περίφημου Μαρκόνι. Εις το ένα άκρο της αιθούσης έστησε τον πομπόν, μιαν άτρακτον Ρούμκοφ. Και εις το άλλο άκρον τον ακτιναγωγόν του ραντιοκοντουκτέρ με την συσκευήν Μπράνλυ … ». Για ένα τέταρτο του αιώνα η λέξη ραδιόφωνο θα ξεχαστεί, όμως η νέα δυνατότητα της ασύρματης επικοινωνίας θα αρχίσει προοδευτικά να ενδιαφέρει όλο και περισσότερους Έλληνες.

Το ενδιαφέρον για τη ραδιοφωνία στην Ελλάδα αναθερμαίνεται το 1923 με πρωτοβουλίες του επιμελητή της έδρας φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Πετρόπουλου, ο οποίος δημιούργησε ένα πυρήνα ερασιτεχνών ασυρμάτου οι οποίοι ασχολήθηκαν με καθαρά ραδιοφωνικά μηχανήματα μια εποχή που στην Ελλάδα ελάχιστοι γνώριζαν την ύπαρξη ραδιοφώνου. Τον ίδιο χρόνο γίνεται η πρώτη πειραματική ραδιοφωνική εκπομπή στην Ελλάδα από το σταθμό Βοτανικού, όπου χρησιμοποιήθηκε πομπός ασύρματης τηλεφωνίας ισχύος 200 watt της εταιρείας AΚTIEBOLAGET.

Το 1924 γίνεται επιτυχώς η πρώτη εμφάνιση του ραδιοφώνου στο θέατρο «ΑΛΑΜΠΡΑ», όπου παιζόταν η κωμωδία «Διά του ασυρμάτου», του Βασίλη Αργυρόπουλου.

Η κατασκευή ραδιοφωνικών δεκτών για εμπορία άρχισε το 1925. Το ίδιο έτος πουλήθηκε από τα εργαστήρια «Μέτρον» (πλ. Αμερικής) το πρώτο ραδιόφωνο 7 λυχνιών με πλαίσιο, που λειτουργούσε με συσσωρευτές. Αρκετοί σπεύδουν να κάνουν το ίδιο παρά τη δυσχερή και πολύπλοκη χρήση του. Η εισαγωγή ραδιοφώνων στην Ελλάδα άρχισε το 1925 επίσης από τους Σ. Στυλιανίδη («Radio Ι.Ι.») και τους οίκους Ζαχαρίου («Arcolette / Siemens – Telefunken» και Σ. Φοντάνα – Αυγερινός «Super Radiola»).

Η κίνηση και το ενδιαφέρον για το ραδιόφωνο πολλαπλασιάστηκε και το 1927, η ίδρυση του «Ομίλου Φίλων του Ασυρμάτου» με πρόεδρο τον καθηγητή Δημήτριο Χονδρό, άνοιξε νέους ορίζοντες στον τομέα της ραδιοφωνίας.

Το 1928 ιδρύθηκε από τον ιδιώτη Χρήστο Τσιγγιρίδη ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια και ο μόνος που λειτουργούσε συστηματικά μέχρι το 1936.

Ο πρωτοπόρος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, Χρήστος Τσιγγιρίδης, γεννήθηκε το 1877 στη Φιλιππούπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας. Αφού τελείωσε το γαλλικό λύκειο έφυγε στη Στουτγάρδη της Γερμανίας, όπου σπούδασε ηλεκτρολογία στο εκεί πανεπιστήμιο. Το όνειρό του, όμως, ήταν το ραδιόφωνο. Έτσι, ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη το 1928 τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό της Ελλάδος και των Βαλκανίων. Κατά την περίοδο της κατοχής φυλακίστηκε από τους Γερμανούς. Μετά την απελευθέρωση, κατάφερε με πολλούς κόπους να επαναφέρει σε λειτουργία τον σταθμό του. Ο Τσιγγιρίδης πέθανε το 1947. Με πρωτοβουλία της εφημερίδας Μακεδονία της Θεσσαλονίκης, του έχει ανεγερθεί ανδριάντας.

Από το έτος 1932 μέχρι το 1935 γίνονται κατά περιόδους μερικές ραδιοφωνικές εκπομπές στην περιοχή των Αθηνών από το ραδιοφωνικό σταθμό Πειραιά ισχύος 200 Watt, μεσαίων κυμάτων, ο οποίος ανήκε στη Ραδιοτηλεγραφική Υπηρεσία του Υπουργείου Τ.Τ.Τ. Τον Ιούλιο του 1936, επί πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός ο οποίος κατοχυρώθηκε στην εταιρεία Telefunken.

Στις 25 Ιανουαρίου 1938, υπογράφτηκε η τελική συμφωνία μεταξύ της Telefunken και του Ελληνικού κράτους για την εγκατάσταση ραδιοφωνικού σταθμού. Η Telefunken εγκατέστησε τον πομπό του πρώτου κρατικού Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών, ισχύος 15 κιλοβάτ, που λειτούργησε στα Νέα Λιόσια (Ίλιον σήμερα). Την εκμετάλλευση της ραδιοφωνίας ανέλαβε η «Υπηρεσία Ραδιοφωνικών Εκπομπών – Υ.Ρ.Ε.».

Αν και η γερμανική διαταγή ήταν ρητή, οι ‘Έλληνες με κατάλληλη τακτοποίηση του ραδιοφώνου τους είχαν πρόσβαση και στο σταθμό του Λονδίνου. Αυτό επιτυγχανόταν με το να γυρίζουν το διακόπτη στα βραχέα κύματα.
Παραθέτω απόσπασμα από το περιοδικό ραδιοφωνία τηλεόραση του Απριλίου 1945 που περιγράφεται με όποιον τρόπο οι κάτοχοι ραδιοφώνων άκουγαν τα νέα από Λονδίνο από τα σφραγισμένα αλλά ταυτοποιημένα ραδιόφωνα:
Η ώρα ακροάσεως του σταθμού του Λονδίνου, είτε με κρυμμένο, είτε με σφραγισμένο, αλλά «ταχτοποιημένο» όπως το έλεγαν, ραδιόφωνο, ήταν σε όλα τα σπίτια η σημαντικότερη της ημέρας. Ο σύρτης έπρεπε να μπει στην εξώπορτα, όλες οι πόρτες και τα παράθυρα να κλείσουν ερμητικά και όλα τα μέλη της οικογένειάς να συγκεντρωθούν στο δωμάτιο που ήταν το ραδιόφωνο και με κατανυκτική σιωπή να ακούσουν τους κτύπους «τιτιτιτάααα… τιτιτιτάααα… », που ένιωθαν με συγκίνηση σαν κτύπους της ίδιας της καρδιάς τους, κι ύστερα τη φωνή του ομιλητή: «Εδώ Λονδίνον. Καλησπέρα σας. Σας μεταδίδομεν… ». Σε μερικά σπίτια όλα τα μέλη της οικογένειας, μαζί με το ραδιόφωνο, έμπαιναν κάτω από μια κουβέρτα, ώστε να πνίγεται η φωνή όσο το δυνατόν περισσότερο, φίλος δε μας διηγήθηκε την έκπληξή του, όταν κάποιο βράδυ, μπαίνοντας στο σαλόνι ενός σπιτιού απροειδοποίητα, είδε πέντε-έξι κεφάλια κάτω από μια κουβέρτα να αναδεύονται ανήσυχα και μετά να προβάλλουν μια – μια μορφές κάτωχρες και με την έκφραση του τρόμου ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους.

20 Οκτωβρίου 1944: Κατά την αποχώρησή τους, οι Γερμανοί ανατινάζουν τις κεραίες του ραδιοφωνικού σταθμού στα Νέα Λιόσια. Ο πομπός γλιτώνει την πλήρη καταστροφή, όμως ο ραδιοφωνικός σταθμός θα σιγήσει για μερικές ημέρες.

16 Ιουλίου 1945: Αρχίζει να λειτουργεί το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Πρώτος γενικός διευθυντής του ΕΙΡ διετέλεσε ο Ηρ. Πετμεζάς με τεχνικό διευθυντή τον Μιχ. Αναστασιάδη. Πρώτοι εκφωνητές ήταν ο Κων. Σταυρόπουλος, αρχηεκφωνητής, και οι Ιωάν. Βεινόγλου, Ιάσων Βροντάκης, Νικ. Χάκκας, Μιχ. Γιαννακάκος, Ηλ. Σαγιάς, Ανδρ. Παπαδημητρίου, Κων. Μητρόπουλος, Γεώργ. Ζαχαρόπουλος, Γεώργ. Γερασάκης, Βας. Ζώχος, Δημ. Κούσουλας, Νιόβη Σιδηροπούλου – Πηνιάτογλου, Ελπίς Κουκάκη, Καίτη Ασπρέα, Ευγενία Ασημακοπούλου, Μαίρη Λαλοπούλου, Μαίρη Βεάκη, Αλεξάνδρα Γιάπαπα, Έφη Πουλακάκη (Πόλυ), Καλλιόπη Παΐσιου, Μίρβα Νικολέπη – Μοσχονά, Κατερίνα Ζάχου, Αλίκη Γεωργούλη. Ιδιαίτερο πρόγραμμα βραχέων κυμάτων δημιουργήθηκε μετά την Γερμανό-Ιταλική κατοχή, το 1947. Από πομπό ισχύος 7,5KW, άρχισαν καθημερινές μεταδόσεις προς Κύπρο, Αίγυπτο, Τουρκία, Βαλκάνια, Σοβ. Ένωση.

25 Μαρτίου 1946: Εγκαινιάζεται ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Θεσσαλονίκης με πομπό φορητό, πάνω σε αυτοκίνητο. Μετά από λίγο καιρό διακόπτει τη λειτουργία του για να εκπέμψει και πάλι από σταθερό σημείο, τον Μάρτιο του 1947. Ραδιοφωνικοί Σταθμοί δημιουργούνται στο Βόλο (12/6/1948), την Πάτρα (7/1950). Το σήμα του Ε.Ι.Ρ «Τσοπανάκος ήμουνα… » επεκτείνεται σταδιακά με τη δημιουργία αρκετών στρατιωτικών ραδιοφωνικών σταθμών στην επαρχία, σε όλη τη χώρα.

1948: Η ανάθεση της αρμοδιότητας ίδρυσης ραδιοφωνικών σταθμών στις Ένοπλες Δυνάμεις δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες ψυχαγωγίας των στρατιωτικών μονάδων, αλλά την προβολή της επίσημης κρατικής ιδεολογίας, σε μια εποχή που η Ελλάδα σπαράσσεται από τον εμφύλιο. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένες ραδιοφωνικές εκπομπές αναδεικνύονται εξαιρετικά δημοφιλείς και γράφουν ιστορία για την ποιότητα, το δημιουργικό πνεύμα και την ευρηματικότητα των παραγωγών τους. Την ίδρυση του πρώτου Ελληνικού Στρατιωτικού Ραδιοσταθμού διαδέχονται οι Ραδιοφωνικοί σταθμοί Ενόπλων Δυνάμεων στη Λάρισα (8/1948), στα Ιωάννινα (1/1949), στη Θεσσαλονίκη (7/1949), στην Τρίπολη (8/1949), στην Καβάλα (11/1949), στην Κοζάνη (1/1950) αλλά και στη … Μακρόνησο (11/1948).

Η εξέλιξη του αριθμού των κατόχων ραδιοφώνων στην Ελλάδα:
1939 (62.000), 1940 (66.000), 1945 (36.000), 1946 (60.000), 1947 (66.000), 1948 (71.000), 1949 (135.000), 1950 (160.000), 1951 (220.000), 1953 (285.000).

Στις 11 Μαίου 1952 άρχισε να λειτουργεί το Δεύτερο Πρόγραμμα του τότε Ε.Ι.Ρ